Μεγαλόχαρη

Μεγαλόχαρη

Πέμπτη 30 Ιουλίου 2015

ΚΡΙΤΕΣ

Το βιβλίο «Κριτές» της Παλαιάς Διαθήκης ανήκει στα λεγόμενα Ιστορικά βιβλία. Αποτελείται από 21 κεφάλαια στα οποία εξιστορείται το έργο των Κριτών για την κατάκτηση και
εδραίωση των Ισραηλιτών. Ποιοι όμως ήταν οι Κριτές και ποιο ήταν ακριβώς το έργο τους; «Οι Κριτές ήταν στρατιωτικοί ηγέτες, που αναδεικνύονταν από το Θεό για να τεθούν επικεφαλής του Ισραήλ σε ώρες κρίσιμες για την εθνική ιστορία του και να το σώσουν». Τα πρόσωπα αυτά διακρίνονταν για την ευσέβεια τους και την ανδρεία τους και ήταν προικισμένοι με ιδιαίτερες σωματικές και πνευματικές δυνάμεις. Πρόκειται για ηγετικές μορφές του Ισραήλ που αναλάμβαναν την διάσωση του λαού από δύσκολες καταστάσεις. Με την δύναμη του Θεού αντιμετώπιζαν τους εχθρούς και έσωζαν την χώρα από δυσκολίες.Σημαντική σημείωση είναι ότι το αξίωμα τους δεν ήταν κληρονομικό. Στο βιβλίο απαντούν δώδεκα Κριτές, μεγάλοι και μικροί, ανάλογα με τις μικρές ή μεγαλύτερες διηγήσεις που αναφέρονται. Μεγάλοι είναι οι Γοθονιήλ, Αώδ, Δεββώρα, Γεδεών, Σαμψών και Ιεφθάε και Μικροί  οι Σαμεγάρ, Θωλά, Ιαείρ, Αβαισάν, Αιλώμ και Αβδών.
Θέλοντας να αποτυπώσουμε συνοπτικά την κατάσταση στα χρόνια των Κριτών θα λέγαμε όσα λέει ο καθηγητής Καλαντζάκης: « Οι Ισραηλίτες, μετά την εγκατάστασή τους στην Χαναάν και την επαφή τους με τους ειδωλολάτρες κατοίκους της, υιοθετούν τις συνήθειές τους, έρχονται σε επιγαμίες μαζί τους και προσκολλούνται στην λατρεία των θεοτήτων τους. Η συμπεριφορά αυτή προκαλεί την οργή του Γιαχβέ, ο οποίος, για να τους τιμωρήσει, τους παραδίδει στην καταπίεση των εχθρών τους. Το έλεός του όμως γι᾽αυτούς υπερισχύει και η τιμωρία τους αίρεται με τη παρέμβαση των Κριτών.
Για ένα διάστημα λοιπόν, ο ένας μετά τον άλλο οι Κριτές επιλέγονται από το Θεό για να σώσουν τον Ισραήλ από την εχθρική επιβουλή, όταν αυτός εκτρέπεται στην ειδωλολοτρία και υφίσταται την ίδια τιμωρία. Όσο χρόνο διαρκεί η παρουσία του κριτή, ο λαός ζει ειρηνικά και σύμφωνα με το θείο νόμο.  Μόλις όμως πεθάνει, ολισθαίνει εκ νέου στην αποστασία. Αυτή η κατάσταση, της εμμονής δηλ. στην παραβίαση της Διαθήκης, εξαντλεί την ανοχή του Θεού, ο οποίος την τερματίζει με την απόφασή του να επιτρέψει την παραμονή των ειδωλολατρών στη Χαναάν αντί να τους διώξει, για να δοκιμάσει μέσω αυτών την πιστότητα του λαού του».
Με αυτήν  την σύντομη αλλά κατατοπιστική προσέγγιση περί των Κριτών, μπορούμε τώρα να προχωρήσουμε στον χρονικό προσδιορισμό  της περιόδου δράσης τους  όπου εντοπίζεται μεταξύ του 1200 και 1020 π.Χ. Ωστόσο τα χρονολογικά δεδομένα που αναφέρονται στο βιβλίο εκτείνουν τα γεγονότα σε 410 έτη ως χρονικά όρια της εποχής των Κριτών. Είναι βέβαιο ότι το ζήτημα θα απασχολήσει τους ειδικούς και στο μέλλον.
Αλλά και ως προς τον συγγραφέα του βιβλίου υπάρχει αμφιβολία, με επικρατέστερη άποψη αυτήν που υποστηρίζει τον προφήτη Σαμουήλ.
Το πιο ενδιαφέρον όμως μέρος κάθε βιβλίου της Αγίας Γραφής είναι αυτό καθεαυτό το περιεχόμενό του, η διδασκαλία του. Έτσι, για το βιβλίο των Κριτών δύο είναι τα σημαντικά σημεία που πρέπει οπωσδήποτε να σταθούμε. Το πρώτο, το συναντήσαμε και στο βιβλίο του Ιησού του Ναυή, αφορά στην θεολογική προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων της εποχής και το δεύτερο στην πνευματική επιβολή της θρησκείας του αληθινού Θεού στην ειδωλολατρία.
Ως προς το πρώτο θέμα θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι τα ιστορικά γεγονότα της εποχής των Κριτών, όπως και κάθε εποχής, δεν είναι τυχαία. Ο Θεός κατευθύνει την ιστορία  με σκοπό την εκπλήρωση του σχεδίου Του. Δεν βρίσκεται απαθής στα συμβαίνοντα στον κόσμο αλλά κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να ερμηνεύσει τις βουλές Του. Πάντως το σχήμα που απαντά στην σχέση Θεού και Ισραηλιτών, αλλά και γενικότερα Θεού και ανθρώπων, είναι το γνωστό «αμαρτία-τιμωρία, μετάνοια-σωτηρία». Έτσι, παρατηρούμε ότι η απομάκρυνση του λαού από την πραγματική λατρεία του Θεού και η προσκόλλησή του στην ειδωλολατρία ακολουθείται από τιμωρία. Όταν όμως στην συνέχεια ο λαός ζητά μετανοημένος την συγχώρεση από τον Θεό, του προσφέρεται απλόχερα. Βρίσκεται πάντα πρόθυμος σε βοήθεια την οποία προσφέρει μέσω εκλεγμένων προσώπων από τον Ίδιο και εν προκειμένω μέσω των Κριτών.
Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα πού βλέπουμε στο βιβλίο των Κριτών είναι η πνευματική επιβολή της θρησκείας του αληθινού Θεού στην ειδωλολατρία. Οι Ισραηλίτες έχουν εγκατασταθεί στην Χαναάν αλλά όχι ακόμα πλήρως. Πρέπει να εδραιωθούν και να καταστούν ένα ενιαίο κράτος. Αυτό όμως δεν ήταν μόνο θέμα εδαφικό αλλά κυρίως πνευματικό, ιδεολογικό. Χρειάζεται λοιπόν τα ήθη και τα έθιμα, οι θρησκευτικές και ηθικές αξίες να λειτουργήσουν και να ενώσουν τον λαό. Εξ αυτών κυρίως η θρησκεία αποτελεί τον συνεκτικό δεσμό για την ενότητα αυτή.
 Ποιά όμως είναι η βασική θεολογική ιδέα που συναντάμε; Ο Θεός που είναι ο Θεός των Πατέρων τους, ο Θεός της Διαθήκης του Σινά, ο Θεός που έθρεψε το λαό στην έρημο ομοιάζει Θεός ζηλωτής που δεν ανέχεται άλλον αντίζηλο,  ούτε μπορεί να ταυτιστεί με άλλον Θεό. Οι ανθρωπομορφικές αυτές εκφράσεις δεικνύουν το προσωπικό και έντονο ενδιαφέρον του Θεού για τον άνθρωπο. Με αυτόν τον τρόπο προσεγγίζουμε  τις εκφράσεις αυτές και χαιρόμαστε που ο Θεός βρίσκεται και θα βρίσκεται τόσο κοντά μας και τότε και τώρα και στους ατελεύτητους αιώνες. Τέλος, η Εκκλησία κάνει χρήση του βιβλίου των Κριτών, όπως για παράδειγμα της περικοπής για την κλήση του κριτή Γεδεών. Για την μελέτη των Πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων περί του θέματος μπορεί ο ενδιαφερόμενος να μελετήσει τους: Θεοδώρητο Κύρου,Προκόπιο Γάζης, Θεόδωρο Πρόδρομο και Ωριγένη.